ไปที่หน้าเวบนานาไบโอ

ระบบย่อยอาหาร (Digestive system)

 

1. การกินการย่อยอาหารของสิ่งมีชีวิต    2. การกินการย่อยอาหารของสัตว์    3. การกินการย่อยอาหารของคน    4. ชุดกิจกรรม ระบบการย่อยอาหาร          กดเลือกหัวข้อที่จะศึกษา

 

 

      โครงสร้างในการย่อยอาหารของสัตว์แบ่งได้เป็น 3 กลุ่ม คือสัตว์ที่ไม่มีทางเดินอาหาร สัตว์ที่มีทางเดินอาหารแบบไม่สมบูรณ์ กับสัตว์ที่มีทางเดินอาหารแบบสมบูรณ์

 

สัตว์ที่ไม่มีทางเดินอาหาร

     ฟองน้ำ เป็นสัตว์ที่ไม่มีเนื้อเยื่อ มีช่องว่างกลางลำตัวขนาดใหญ่เรียก สปันโจซีล (spongocoel)   ลำตัวของฟองน้ำมีช่องให้น้ำเข้าขนาดเล็ก ซึ่งมีลักษณะเป็นรูพรุนโดยรอบ มีช่องน้ำออกขนาดใหญ่ด้านบน เรียก ออสคิวลัม (Osculum) ฟองน้ำเป็นสัตว์ ที่ไม่มีทางเดินอาหาร  มีเซลล์ที่เกี่ยวข้องกับการกินการย่อย อาหาร 2 ชนิด คือ เซลล์โคเอโนไซต์ (Choanocyte) และ เซลล์อะมีโบไซต์ (amoebocyte)

 

ออสคิวลัม ทางน้ำออกของฟองน้ำ

 

=> เซลล์โคเอโนไซต์ (Choanocyte)

     เป็นเซลล์ที่มีส่วนของไซโทรพลาซึมยื่นอกเป็นปลอก อาจเรียกว่าเซลล์ปลอกคอ (Collar cell)  เป็นเซลล์ที่มีแฟลเจลลัม คอยโบกพัดอาหารที่มากับน้ำทางช่องน้ำ เข้าทางปลอก และเข้าเซลล์โดยวิธีฟาโกไซโทรซีส  เกิดเป็นถุงอาหาร (food vacuole) เมื่อถุงอาหารรวมกับไลโซโซม เอนไซม์ในไลโซโซมจะย่อยอาหารให้มีขนาดเล็กลง  อาหารบางส่วนถูกส่งไปย่อยต่อที่เซลล์อะมีโบไซต์

=> เซลล์อะมีโบไซต์ (amoebocyte)

     เป็นเซลล์ที่มีลักษณะคล้ายอะมีบา สามารถนำสารอินทรีย์ขนาดเล็กลงเข้าสู่เซลล์และเกิดการย่อยภายในเซลล์นี้เมื่ออาหารถูกย่อยจนสมบูรณ์แล้วจะส่งสารอาหารไปยังเซลล์ต่างๆ ส่วนกากอาหารจะถูกขับออกนอกเซลล์โดยวิธี เอกโซไซโทซิส (Exocytosis)

 

ภาพถ่าย เซลล์โคเอโนไซต์จากกล้องจุลทรรศน์อิเล็กตรอน

 

ภาพ การย่อยอาหารของฟองน้ำ

 

 

สัตว์ที่มีทางเดินอาหารแบบไม่สมบูรณ์

     ไฮดรา เป็นสัตว์ที่มีโครงสร้างร่างกายประกอบด้วยเนื้อเยื่อ 2 ชั้น คือเนื้อเยื่อชั้นนอกกับเนื้อเยื่อชั้นใน ไฮดรากินสิ่งมีชีวิตขนาดเล็กเป็นอาหาร โดยปล่อยเข็มพิษ (nematocyst) ที่หนวด (tentacle) แทงเหยื่อ ทำให้เหยื่อเป็นอัมพาต จากนั้นจะใช้หนวด (tentacle) จับเหยื่อเข้าปาก ผ่านเข้าไปในช่องว่างกลางลำตัว ช่องแกสโทรวาสคิวลาร์ (gastrovascular cavity)   เนื้อเยื่อชั้นในจะมีเซลล์ต่อม (gland cell) ทำหน้าสร้างน้ำย่อย เพื่อย่อยอาหารที่ช่องว่างกลางลำตัว  นอกจากนั้นยังมีเซลล์ย่อยอาหาร (digestive cell) ทำหน้าที่จับอาหารโดยการโอบล้อมแบบฟาโกไซโทซิส (phagocytosis) เมื่ออาหารเข้าไปแล้วจะเกิดเป็น แวคิวโอลอาหาร (food vacuole) และย่อยโดยเอนไซม์จากไลโซโซม สารอาหารแพร่ไปยังเซลล์ต่างๆ ส่วนกากอาหารขับออกนอกเซลล์และขับออกทางปาก

การกินอาหารของไฮดรา

 

 

     พลานาเรีย เป็นหนอนตัวแบน ชนิดหนึ่ง ดำรงชีวิตอิสระ ไม่เป็นปรสิต มีทางเดินอาหารแบบไม่สมบูรณ์ เช่นเดียวกับไฮดรา ทางเดินอาหารของพลานาเรีย ทอดยายไปตามลำตัว และแตกแขนงไปทั่วร่างกาย มีส่วนของคอหอย (Pharynx) ซึ่งมีลักษณะเหมือนท่อยื่นออกมาต่อจากปาก

      การย่อยพลานาเรียจะปล่อยเอนไซม์ออกมานอกร่างกายเพื่อย่อยอาหารให้เป็นชิ้นเล็กลง แล้วใช้คอหอยดูดผ่านเข้าสู่ทางเดินอาหาร เซลล์ที่ทางเดินอาหารจะปล่อยเอนไซม์ออกมาย่อยอาหารภายในช่องภายในลำตัว และมีการย่อยต่อภายในเซลล์จนสมบูรณ์ กากจะถูกขับออกทางปาก

โครงสร้างลักษณะระบบต่างๆภายในร่างกายพลานาเรีย

 

การกินอาหารของพลานาเรีย

 

 

 

สัตว์ที่มีทางเดินอาหารแบบสมบูรณ์

    ลักษณะของทางเดินอาหารแบบสมบูรณ์ คือ ทางเดินอาหารที่มีช่องเปิดสองทาง ช่องเปิดที่รับอาหารเรียกว่าปาก ช่องเปิดที่ขับกากอาหารเรียกว่าทวารหนัก ส่วนใหญ่พบในสัตว์ที่มีกระดูกสันหลัง และสัตว์หลายๆชนิด เช่น ไส้เดือนดิน ตั๊กแตน ปลา นก ไก่ และสัตว์เลี้ยงลูกด้วยน้ำนม ทางเดินอาหารแบบสมบูรณ์ ของสัตว์ที่มีส่วนต่างๆในทางเดินอาหาร คล้ายคลึงกัน คือ

     ปาก => คอหอย => หลอดอาหาร => กระเพาะอาหาร=>ลำไส้ =>ทวารหนัก ในสัตว์บางชนิดอาจมี ส่วนของทางเดินอาหารที่แตกต่างเช่น

     ๐ กระเพาะพักอาหาร (Crop) คือ ส่วนของทางเดินอาหารที่พองออกมารองรับอาหาร ก่อนที่จะเคลื่อนที่ไปยังทางเดินอาหารส่วนต่อไป มักไม่มีการย่อยอาหารในกระเพาะพักอาหาร เช่น กระเพาะพักอาหารของ ไส้เดือนดิน , กระเพาะพักอาหารของไก่ ,กระเพาะพักอาหารของตั๊กแตน ,กระเพาะพักอาหารของนก

     ๐ โพรเวนทริคิวลัส (Proventriculus) คือ ส่วนของทางเดินอาหารที่พองออกรองรับอาหาร และมีการผลิตเอนไซม์ออกมาย่อยอาหาร ก่อนที่จะส่งอาหารไปยังกระเพาะจริง มักพบในแมลง นก และไก่

     ๐ กึ๋น (gizzard) คือส่วนของทางเดินอาหารที่พองออกรองรับอาหาร และมีกล้ามเนื้อที่แข็งแรงช่วยบดอาหารให้มีขนาดเล็กลง จัดเป็นการย่อยเชิงกล เช่น กึ๋นของไส้เดือนดิน กึ๋นของนก และกึ๋นของไก่

 

ภาพ กึ๋นของไก่

 

     ทางเดินอาหารของสัตว์กินพืชกับสัตว์กินเนื้อจะมีความยาวแตกต่างกัน โดยทั่วไปทางเดินอาหารของสัตว์กินพืชจะยาว กว่าทางเดิยอาหารของสัตว์กินเนื้อ เช่น ทางเดินอาหารของปลากินพืช เช่น ปลานิล จะมีทางเดินอาหารยาวกว่าปลากินเนื้อเช่นปลาดุก หรือ ทางเดินอาหารของกระต่าย ซึ่งเป็นสัตว์กินพืช จะมีความยาวกว่าสุนัขจิ้งจอก ซึ่งเป็นสัตว์กินเนื้อเป็นต้น